ต้นหูกวาง

ต้นหูกวาง (Tropical Almond หรือ India Almond)

วงศ์ : Combretaceae

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Terminalia catappa Linn.

ชื่อตามท้องถิ่น : โคน ตาแป่ห์  (นราธิวาส),  ดัดมือ ตัดมือ (ตรัง),  ตาปัง (พิษณุโลก และสตูล),  หลุมปัง (สุราษฎร์ธานี)

ต้นหูกวาง เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางที่มีความสูงประมาณ 15-20 เมตร จัดเป็นไม้ผลัดใบ พบได้ทั่วไปในทุกจังหวัดของไทย นิยมปลูกเพื่อวัตถุประสงค์การให้ร่มเงา และเนื้อไม้เป็นหลัก เนื่องจากมีใบใหญ่ สีเขียวสวยงาม โดยเฉพาะในฤดูการแตกใบใหม่ มักพบปลูกในสถานที่ราชการหรือที่สาธารณะต่างๆ เพื่อให้มีร่มเงาบังแดด

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น ต้นหูกวางเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งเป็นชั้นๆในแนวราบ เปลือกต้นมีสีเทา แตกเป็นร่องตื้นๆ และลอกออกเป็นสะเก็ดเล็ก ๆ

ใบ ใบหูกวางจัดเป็นใบเดี่ยว มีสีเขียวอ่อนเมื่อแตกใบใหม่ และเมื่อแก่จะมีสีเหลืองถึงน้ำตาล ใบจะแตกเรียงสลับบริเวณปลายกิ่ง มีรูปไข่กลับด้าน กว้างประมาณ 8-15 เซนติเมตร ยาวประมาณ 12-15 เซนติเมตร ปลายใบมีติ่งแหลม ส่วนโคนใบมีลักษณะสอบแคบ เว้า และมีต่อม 1 คู่ แผ่นใบมีลักษณะหนา และมีขนนุ่มปกคลุม ผลัดใบในฤดูหนาว ช่วงเดือนตุลาคม – พฤศจิกายน

ผล ผลมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปรี ป้อม และแบนเล็กน้อย ความกว้างประมาณ 2-5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 3-7 เซนติเมตร มีสีเปลือกผลสีเขียว เมื่อแก่จะมีสีเหลืองออกน้ำตาล และเมื่อแห้งจะเป็นสีดำคล้ำ และเมื่อเนื้อเปลือกหลุดออกจะเห็นเป็นเส้นใยกระจุกตัวแน่นทั่วผล

ประโยชน์ต้นหูกวาง

1. เนื้อไม้นำมาแปรรูปเป็นไม้แผ่นสำหรับก่อสร้างบ้าน ทำเครื่องเรือน เครื่องดนตรี อุปกรณ์จับสัตว์ เฟอร์นิเจอร์
2. 2. กิ่ง และเนื้อไม้ขนาดเล็กนำมาเป็นฟืนให้ความร้อนในการประกอบอาหาร
3. 3. ใบนำมาบดหรือต้มทำสีย้อมผ้า ซึ่งจะให้ทั้งสีเขียวในใบอ่อน และสีเหลืองในใบแก่ รวมถึงราก และผลดิบก็ใช้ในการฟอกย้อมหนัง การผลิตสีดำ และผลิตหมึกสี

สรรพคุณต้นหูกวาง

1. 1. ทั้งต้น ช่วยบรรเทาอาการไข้หวัด แก้ท้องร่วง ท้องเสีย แก้โรคบิด ใช้เป็นยาระบาย ยาสมานแผล และช่วยขับน้ำนมของสตรี
2. 2. ราก ช่วยรักษาอาการประจำเดือนของสตรีมาไม่ปกติ
3. 3. เปลือก ใช้รักษารักษาโรคตับ
4. 4. เปลือก ใช้รักษาอาการปวดตามข้อ และโรคที่เกี่ยวกับข้อกระดูกต่าง ๆ
5. 5. เปลือกใช้ทำเป็นยาฝาด แก้ท้องเสีย โรคบิด โรคติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร และแก้ซางในเด็ก
6. 6. เปลือกนำมาต้ม ใช้เป็นยาบำรุงเลือด ช่วยให้ประจำเดือนมาปกติ แก้อาการตกขาว และลดกลิ่นในช่องคลอด
7. 7. ในประเทศไต้หวันมีการใช้ใบหูกวางเป็นยาสมุนไพรพื้นบ้านสำหรับรักษาโรคตับ
8. 8. ใบมีช่วยขับเหงื่อ ลดไข้
9. 9. ใบ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ
10. 10. ใบ ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ

เอกสารอ้างอิง

กรมป่าไม้. (2557). Manu ต้นไม้ รายการชนิดพันธุ์ไม้. ส่วนเพาะชำกล้าไม้สำนักส่งเสริมการปลูกป่า.

อุทยานหลวงราชพฤกษ์. (2560). หูกวาง. ค้นเมื่อ 24 กุมภาพันธ์ 2564. จาก

https://www.royalparkrajapruek.org/Plants/view?id=1375

พรพิมล พิมลรัตน์ และคณะ. (2560). เอกสารประกอบการอบรม สารสกัดแทนนินจากใบหูกวาง: วิธีการเตรียมอย่างง่าย และ

การประยุกต์ใช้ในปลาสวยงาม. สาขาวิชาการประมง มหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร

สมจินตนา พุทธมาตย์ และ วรวัฒ สุวรรณสาร. (มปป). การศึกษาองค์ประกอบทางเคมีของใบหูกวาง

(Terminalia catappa L.) และผลต่อการเปลี่ยนแปลง คุณภาพนาและการยับยั้งแบคทีเรียในน้ำ. ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ศูนย์รังสิต